Art. 4 ust. 1. ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374) stanowi:

„W przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły do których uczęszcza dziecko, z powodu COVID-19, ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2019 r. poz. 645 i 1590) [tj. dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat – przyp. EP] przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy za okres nie dłuższy niż 14 dni.”

Kiedy przysługuje specjalny dodatkowy zasiłek opiekuńczy na dziecko?

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy, o którym mowa specustawie, przysługuje na dziecko zdrowe do ukończenia przez nie 8 roku życia. To oznacza, że ostatnim dniem, w którym rodzic może skorzystać z tego zasiłku, jest przeddzień ósmych urodzin dziecka. A zatem, jeśli placówka oświatowa, do której uczęszcza dziecko, będzie zamknięta od 16 marca 2020 r., to na dziecko urodzone przed 17 marca 2012 r. i uczęszczające na co dzień do tej placówki taki zasiłek w ogóle nie przysługuje.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy związany z koronawirusem – komu przysługuje?

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy może zostać wykorzystany przez jednego z rodziców, którzy mogą również – zależnie od swojej decyzji – podzielić się opieką nad dzieckiem w ramach limitu 14 dni. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom łącznie przez 14 dni, niezależnie od liczby dzieci wymagających opieki.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje wyłącznie osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym – pracownicy są nim objęci obowiązkowo, natomiast osoby prowadzące działalność gospodarczą podlegają temu ubezpieczeniu wówczas, gdy odprowadzają za siebie tzw. składkę chorobową.

Na pocieszenie podpowiem, że jeżeli przedsiębiorca nie opłaca za siebie składki chorobowej, a bardzo zależy mu na zasiłku opiekuńczym, może przystąpić do tego ubezpieczenia w dowolnym momencie. Przy zasiłku opiekuńczym z ubezpieczenia chorobowego, inaczej niż przy zasiłku chorobowym, nie ma tzw. okresu wyczekiwania. Oznacza to, że zasiłek można pobierać od dnia przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Koronawirus a zasiłek na dziecko powyżej 8 lat

Rodzicom dzieci, które ukończyły 8 lat, przysługuje zasiłek opiekuńczy na dotychczasowych (i równolegle obowiązujących) zasadach. Tym samym, na dziecko w wieku po ukończeniu 8. roku życia, a przed ukończeniem 14 lat zasiłek przysługuje tylko wtedy, gdy dziecko jest chore, a nie ma innych osób, które zapewniłyby dziecku należytą opiekę. Chorobę dziecka należy udokumentować zaświadczeniem lekarskim dołączanym do wniosku o wypłatę zasiłku. Zasiłek opiekuńczy na dzieci w wieku pomiędzy 8. a 14. rokiem życia może być wypłacany przez okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym i nie przysługuje w sytuacjach, gdy dziecko jest zdrowe.

Dziecko, które ukończyło 14 lat, jest traktowane przez ustawę o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa jako członek rodziny. Warunkiem otrzymania zasiłku z tytułu pełnienia opieki nad takim chorym dzieckiem jest choroba udokumentowana zaświadczeniem lekarskim. Zasiłek opiekuńczy na dzieci w wieku powyżej 14 lat przysługuje przez okres nie dłuższy niż 14 dni w roku kalendarzowym.

Warunkiem przyznania zasiłku opiekuńczego jest w każdym przypadku (za wyjątkiem opieki nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat) złożenie oświadczenia, że poza ubezpieczonym nie ma innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, mogących zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny.

Czy dodatkowy zasiłek opiekuńczy wlicza się do limitu rocznego?

Okres wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie pomniejsza ogólnego limitu 60 dni, które przysługują do wykorzystania łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny.

Opieka nad zdrowym dzieckiem powyżej 8 lat

Jeżeli pracownik potrzebuje sprawować opiekę nad zdrowym dzieckiem, które ukończyło 8. rok życia, powinien w tym celu skorzystać z prawa do 16 godzin (albo 2 dni) opieki, przysługującego na podstawie art. 188 kodeksu pracy (ale uwaga: opieka z kodeksu pracy przysługuje tylko na dziecko do 14. roku życia), lub zawnioskować o udzielenie urlopu wypoczynkowego lub urlopu  bezpłatnego.

Ile wynosi zasiłek opiekuńczy?

Każdy zasiłek opiekuńczy, niezależnie od tego, czy korzystamy z tego przewidzianego specustawą ws. koronawirusa, czy może z zasiłku opiekuńczego ustanowionego w tzw. ustawie zasiłkowej, wynosi 80 procent wynagrodzenia. Wypłaca się go za każdy dzień niezdolności do pracy z powodu konieczności sprawowania opieki. W oświadczeniu i wniosku wypełnianym w celu otrzymania zasiłku nie warto jednak wpisywać ciągiem – z uwzględnieniem dni wolnych od pracy – okresu, za który ubiegamy się o zasiłek, ponieważ za te dni zasiłek również przysługuje. W takim wypadku wynagrodzenie pracownika za każdy dzień wolny, pomimo że normalnie nie świadczyłby pracy w danym dniu, podlega pomniejszeniu do 80%, a pula dni zasiłkowych niepotrzebnie się zmniejsza. Z tego względu pracownikom z reguły bardziej opłaca się starać o zasiłek opiekuńczy wyłącznie za dni, które nie są dla nich dniami wolnymi od pracy. Dla przedsiębiorców ta wskazówka nie ma wielkiego znaczenia z finansowego punktu widzenia.

Wniosek o zasiłek opiekuńczy – gdzie złożyć?

Osoby świadczące pracę na podstawie umowy o pracę składają wniosek o zasiłek opiekuńczy swojemu pracodawcy. Osoby prowadzące działalność gospodarczą składają wnioski w najbliższym oddziale ZUS. Zarówno pracownicy, jak i przedsiębiorcy, mogą złożyć wnioski również drogą elektroniczną, za pośrednictwem indywidualnego konta na platformie internetowej PUE ZUS.

Jakie dokumenty należy złożyć, by otrzymać zasiłek?

Dokumenty niezbędne do przyznania i wypłaty zasiłku opiekuńczego, które w swoim zakładzie pracy składa pracownik to:

• wniosek o wypłatę zasiłku opiekuńczego na druku ZUS Z-15 (ZUS Z-15A - opieka nad dzieckiem, ZUS Z-15B - opieka nad członkiem rodziny)

oraz:

• w przypadku dodatkowego zasiłku opiekuńczego w związku z zamknięciem placówki oświatowej – oświadczenie rodzica o sprawowaniu opieki nad dzieckiem w wieku do 8 lat,
• w przypadku zasiłku opiekuńczego w związku z opieką nad chorym dzieckiem/członkiem rodziny – zaświadczenie lekarskie.

Przedsiębiorca składa do ZUS:

• zaświadczenie na druku ZUS Z-3b,
• odpowiedni druk ZUS Z-15 (ZUS Z-15A – opieka nad dzieckiem, ZUS Z-15B – opieka nad członkiem rodziny)

oraz:

• w przypadku dodatkowego zasiłku opiekuńczego w związku z zamknięciem placówki oświatowej – oświadczenie o sprawowaniu opieki nad dzieckiem w wieku do 8 lat,
• w przypadku zasiłku opiekuńczego w związku z opieką nad chorym dzieckiem/członkiem rodziny – zaświadczenie lekarskie.

Wszystkie wymienione druki są również dostępne do pobrania ze strony www.zus.pl.

UWAGA: W sieci pojawia się mnóstwo informacji udzielanych przez poszczególne jednostki ZUS, rozbieżnych co do tego, jakie dokumenty należy składać przy ubieganiu się o zasiłek opiekuńczy. Niektóre oddziały ZUS informują, że w przypadku ubiegania się o specjalny dodatkowy zasiłek opiekuńczy przewidziany specustawą ws. koronawirusa, wystarczy złożenie oświadczenia, bez druku z-15A czy z-15B. Informacje te naljlepiej zatem weryfikować w poszczególnych jednostkach ZUS, do których składane są dokumenty.

Warto jedynie zwrócić uwagę, że oświadczenie udostępnione przez ZUS w brzmieniu z dnia 12 marca 2020 r. pokrywa się wprawdzie częściowo z treścią druków z-15A i z-15B, ale przykładowo nie zawiera w swej treści "wniosku o przyznanie zasiłku" ani nie daje możliwości doprecyzowania, za jaki okres sprawowania opieki ubezpieczony ubiega się o zasiłek opiekuńczy (sformułowanie "Oświadczam, że sprawowałam/em osobistą opiekę nad dzieckiem/ dziećmi w okresie ... (podaj daty)" nie oznacza, że za cały ten okres ubezpieczony dochodzi zasiłku). Dlatego wyrażam wątpliwość, czy złożenie samego oświadczenia(bez kompletu dokumentów, o których mowa powyżej), będzie wystarczające.

Stan prawny na dzień 12 marca 2020 r.

W kolejnym wpisie opowiem o prawach pracodawcy w związku z koronawirusem, czyli o tym, jak zakład pracy może sobie radzić w sytuacji zagrożenia dezorganizacją i masowymi nieobecnościami pracowników.

koronawirus zasiłek, koronawirus wynagrodzenie - co przysługuje pracownikowi, dodatkowy zasiłek opiekuńczy, obowiązki pracodawcy, ZUS oświadczenie, zasilek opiekuńczy ZUS